HOWTO: het spoelen van CRT buizen

[spotmatic]

Omdat er op dit forum nogal wat vragen bestaan over het correct reinigen van CRT buizen, leek het mij een goed idee om een korte how-to te maken. Ondanks dat een CRT projector uit oude techniek bestaat (en, op wat uitzonderingen na, ook niet meer nieuw gemaakt wordt) zijn er nog veel mensen die puur uit liefde voor het prachtige CRT-beeld deze projectoren draaiend proberen te houden. Het voordeel van CRT projectoren is dat je heel veel zelf kunt doen. Veel onderdelen zijn modulair en er zijn van vrijwel elk model goede service manuals beschikbaar. Ook is er nog makkelijk aan onderdelen te komen. Bij digitale projectors kun je dit allemaal wel vergeten: veel meer dan het schoonmaken van het stoffilter of het verwisselen van de lamp is voor de meeste mensen niet mogelijk. Een LCD projector wordt aan het einde van zijn levensduur vaak weggegooid. Bij een CRT begint de lol dan pas echt: buizen verwisselen en boards repareren.

Waarschuwing en disclaimer: het werken met CRT's is gevaarlijk. Een CRT projector maakt gebruik van voor mensen dodelijke hoogspanning. Wees ten alle tijde bewust van dit gevaar en werk alleen op een uitgeschakelde projector, en dan nog het liefst op een projector die al enkele dagen uit staat. Voor alle zekerheid raad ik het dragen van rubberen handschoenen aan. In geen geval kan ik verantwoordelijk worden gehouden voor schade, direct noch indirect, die voortvloeit uit dit topic.

Goed, het onderwerp van dit topic is een oude Sony VPH-1030QM die echt toe is aan een CRT spoelbeurt. De groene en blauwe buis (deze laatste in mindere mate) hebben een vieze aanslag aan de binnenkant, dus moeten ze gereinigd worden. Dat is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. Laten we beginnen met eerst de behuizing te verwijderen. De projector ziet er dan zo uit:

[spotmatic]

Verwijder vervolgens het lensblok. Bij de 1030QM kun je het gehele lensblok verwijderen zonder de lenzen eraf te hoeven schroeven:

[spotmatic]

De buizen zijn nu goed zichtbaar. Vaag is te zien dat er een waas in de groene buis zit.

[spotmatic]

Vervolgens liften we het convergentieboard zodat de achterzijde van de buizen zichtbaar wordt. De eindtrappen zijn verborgen onder een metalen behuizing.

[spotmatic]

Hierna schroeven we de behuizing van de eindtrappen los, anders kun je de buizen niet verwijderen.

Om de buis vrij te maken, schuif je allereerst voorzichtig de eindtrap eraf. De pennen achter een CRT buis zijn makkelijk te verbuigen, dus doe dit voorzichtig!

Op de buis zitten verder drie onderdelen: de Astig magneet en de afbuigspoelen. Deze drie zijn met een metalen klemring aan de buis bevestigd. Om deze onderdelen te kunnen verwijderen moet je eerst de klemringen losdraaien met een schroevendraaier. Daarna kun je ze er voorzichtig afschuiven. Let op: dit gaat in eerste instantie niet makkelijk omdat om de buis dubbelzijdige tape zit. Maar als er eenmaal beweging in zit, schuif je ze er zonder problemen af.

Als de buis helemaal vrij ligt, kun je de HV kabels uit de HV verdeler halen. Bij de Sony zijn ze met een soort bajonet bevestigd. Eerst schuif je de rubber kapjes eraf. Druk de HV kabel vervolgens iets in en draai hem rond. Hij komt dan vanzelf los.

[spotmatic]

Hierna kun je de buizen van het chassis schroeven. Elke buis is met vier moeren bevestigd (als het er bij jou minder zijn, is dat een teken dat er door iemand anders mee is gerotzooid ). De buis kun je dan voorzichtig naar buiten schuiven. Het resultaat is een projector die eruit ziet alsof het nooit meer goedkomt:

[spotmatic]

Nog een foto van de voorkant:

[spotmatic]

En hier hebben we de buizen (in dit geval SD-130's). Het is nu duidelijk waarom een CRT projector zo zwaar is: een heel groot deel van het gewicht is afkomstig van de buizen.

De rechtse buis is de groene buis. Wat je in de buis ziet is overigens geen wear, maar de aanslag die we gaan verwijderen.

[spotmatic]

Nu gaan we spoelen. De benodigdheden hiervoor zijn:

- Mini kruiskop schroevendraaier.
- Gedestilleerd water of gedemineraliseerd water (dit laatste zou beter kunnen zijn)
- Ammoniak
- Een injectiespuit met dunne naald (verkrijgbaar bij de apotheek)

[spotmatic]

Op de bovenkant van Sony SD-130 buizen zitten twee kleine schroefjes met een rubber pakking. Deze moet je losdraaien. Een hiervan dekt het ontluchtingsgat af, het andere gat gebruik je voor het weghalen/toevoegen van vloeistoffen.

[spotmatic]

De groene buis met de schroefjes verwijderd:

[spotmatic]

Verwijder de glycol (triethyleenglycol) met de injectiespuit. Spuit de glycol vervolgens in een glas waarboven je een stuk koffiefilter hebt gelegd. Glycol is dikker dan water, dus dat duurt even.

De laatste glycol is niet te verwijderen door het met de spuit op te zuigen, daarvoor is de naald te kort. Het beste is dan om de spuit met lucht te vullen en lucht in de buis te blazen wanneer je hem op z'n kop houdt. Let op: de glycol komt er in dit geval heel snel uit, dus vang het netjes op! Enig verlies is echter niet te voorkomen.

[spotmatic]

Als de glycol eenmaal verwijderd is doe je het volgende om de buis te reinigen:

- Spoel de buis eerst even met gewoon water (met behulp van de spuit).
- Spoel vervolgens met Ammoniak. Dit is een nogal sterk ruikend goedje, dus wees voorzichtig. Schud de buis een een paar minuten heen en weer om er zeker van te zijn dat alle viezigheid en aanslag wordt verwijderd.
- Verwijder de ammoniak.
- Spoel tweemaal met gewoon water na.
- Spoel eenmaal met gedestilleerd water.
- Spuit de gefilterde glycol terug in de buis.

Helaas zul je altijd wat glycol verspillen. Omdat dit vrij duur spul is, kun je het eventuele tekort aanvullen met gedestilleerd water. Zorg ervoor dat er wat luchtbellen in de buis achterblijven, zodat de glycol ruimte heeft om uit te zetten als de buis warm wordt. Doe je dit niet, dan riskeer je een gebarsten buis.

Schroef de buis tenslotte weer dicht.

[spotmatic]

De buizen monteer je weer in een omgekeerde volgorde terug in de projector. Neem hier ruim de tijd voor om ervoor te zorgen dat je niets stukmaakt (belangrijker nog: om ervoor te zorgen dat je niets vergeet).

Het eindresultaat: een projector met schone buizen!

Na afloop is het nog wel nodig om het raster recht te zetten door de afbuigingsspoel voorzichtig rond te draaien (met iets losgedraaide metalen ring). Pas ook hier op voor de hoogspanning, het kan je dood betekenen!

Tot zover deze how-to. Veel plezier gewenst met het schoonmaken van je buizen!

[donaldk]

Nu gaan we spoelen. De benodigdheden hiervoor zijn:

- Mini kruiskop schroevendraaier.
- Gedestilleerd water
- Ammoniak
- Een injectiespuit met dunne naald (verkrijgbaar bij de apotheek)

Geweldige how to sofar.

Maar in eerdere topics werd juist gezegd geen gedestileerd water te gebruiken, maar gedemineraliseerd water dat verkrijgbaar is bij de automaterialenhandel (of omgekeerde osmose zoals de kantoorkoelers?).

Misschien kan iemand nog iets toevoegen over wat te doen als blijkt dat er te weinig glycol overblijft. Je kunt het een klein beetje (hoeveel?) verdunnen met water (is gedestileerd water goed genoeg?), maar als er echt te weinig is moet je nieuw glycol hebben. (laten we glycol kleuren voor colourfiltering maar even achterwegen laten;-)).

[BarcoCRT]

Duidelijk verhaal. Laat iedereen de waarschuwingen goed in zich opnemen.

Ik verwijder een buis altijd met alles er op en er aan. 'Buiten' de projector is er vaak veel meer ruimte om alles er af te halen.
Belangrijk is om alles op exact dezelfde plaats terug te zetten, met name de astig magneten moeten goed gepositioneerd zitten. Maar vaak is de afdruk van de oorsponkelijke positie nog gemakkelijk in de tape terug te vinden.

Kleine tip: Je wijst per abuis de convergentiespoelen aan als ES-spoelen. (Een ES-focus projector focust door een (wisselende) spanning op het 4e rooster in de buis, en niet dmv een spoel buiten de buis, dan zou het immers een EM-focus projector zijn.

Het maakt niet zo erg veel uit of je met gedemineraliseerd water of gedestileerd water spoelt, tegen de tijd dat er zich mogelijk weer schimmel in de buis gaat vormen zijn we al heel wat jaartjes verder.

Mocht er iemand nog een druppeltje glycol tekort komen, vul dan bij met gedestileerd/gedemineraliseerd water. Anders heb ik nog wel een flesje staan waar ik de buis mee kan bijvullen, hoewel bijvullen enig risico met zich meebrengt. Oude en nieuwe glycol mengen niet altijd even goed en blijven soms als water en olie van elkaar gescheiden.

[spotmatic]

Geweldige how to sofar.

Maar in eerdere topics werd juist gezegd geen gedestileerd water te gebruiken, maar gedemineraliseerd water dat verkrijgbaar is bij de automaterialenhandel (of omgekeerde osmose zoals de kantoorkoelers?).

Misschien kan iemand nog iets toevoegen over wat te doen als blijkt dat er te weinig glycol overblijft. Je kunt het een klein beetje (hoeveel?) verdunnen met water (is gedestileerd water goed genoeg?), maar als er echt te weinig is moet je nieuw glycol hebben. (laten we glycol kleuren voor colourfiltering maar even achterwegen laten;-)).

Goede opmerking. Ik heb mij helemaal niet gerealiseerd dat gedestilleerd water 'slecht' zou zijn. Ik vraag me eigenlijk af of het wel veel verschil maakt gedurende de resterende levensduur van de projector. Zo bezien is het een goed experiment: als het beeld van mijn 1030QM niet zienderogen achteruit gaat, zal het wel niet zo slecht zijn. Maar bij een volgend project zal ik zeker gedemineraliseerd water proberen. Ik pas mijn post hierboven even aan.

[mrrepel]

Mooie howto !!!

[spotmatic]

Duidelijk verhaal. Laat iedereen de waarschuwingen goed in zich opnemen.

Ik verwijder een buis altijd met alles er op en er aan. 'Buiten' de projector is er vaak veel meer ruimte om alles er af te halen.
Belangrijk is om alles op exact dezelfde plaats terug te zetten, met name de astig magneten moeten goed gepositioneerd zitten. Maar vaak is de afdruk van de oorsponkelijke positie nog gemakkelijk in de tape terug te vinden.

Kleine tip: Je wijst per abuis de convergentiespoelen aan als ES-spoelen. (Een ES-focus projector focust door een (wisselende) spanning op het 4e rooster in de buis, en niet dmv een spoel buiten de buis, dan zou het immers een EM-focus projector zijn.

Het maakt niet zo erg veel uit of je met gedemineraliseerd water of gedestileerd water spoelt, tegen de tijd dat er zich mogelijk weer schimmel in de buis gaat vormen zijn we al heel wat jaartjes verder.

Mocht er iemand nog een druppeltje glycol tekort komen, vul dan bij met gedestileerd/gedemineraliseerd water. Anders heb ik nog wel een flesje staan waar ik de buis mee kan bijvullen, hoewel bijvullen enig risico met zich meebrengt. Oude en nieuwe glycol mengen niet altijd even goed en blijven soms als water en olie van elkaar gescheiden.

Oeps, ik heb het aangepast, bedankt. Is het nu wel goed? Ik leer overigens nog dagelijks bij, niet in de laatste plaats door mijn mede-forumgenoten en natuurlijk door jou.

Tijdens het demonteren heb ik overal in en op de Sony gekeken, maar volgens mij is het bij de 1030QM niet mogelijk om de buis met alle onderdelen er nog aan te verwijderen. Of dat zou dan via de onderkant van de projector moeten gebeuren (dus eerst de onderkant van de projector verwijderen). Bij latere modellen en Barco's zal dit vast makkelijker gaan?

[BarcoCRT]

Tijdens het demonteren heb ik overal in en op de Sony gekeken, maar volgens mij is het bij de 1030QM niet mogelijk om de buis met alle onderdelen er nog aan te verwijderen. Of dat zou dan via de onderkant van de projector moeten gebeuren (dus eerst de onderkant van de projector verwijderen). Bij latere modellen en Barco's zal dit vast makkelijker gaan?

Van dit chassis weet ik het niet precies, het is inmiddels wel heel erg lang geleden dat ik zo'n chassis heb gezien.
Het eindtrapje moet soms achterblijven, maar de rest gaat er wel mee uit. Het terugplaatsen vind ik dan eenvoudiger gaan.

[Den Tas]

Kijk dat zijn nu eens interesante topics , spijtig dat je die niet vaker tegen komt.
Mooi werk Spotmatic

Ps:weet iemand hoeveel glycol kost als je zo een flesje moet kopen?
En hoeveel heb je ongeveer nodig voor drie buizen?

[donaldk]

Kijk dat zijn nu eens interesante topics , spijtig dat je die niet vaker tegen komt.
Mooi werk Spotmatic

Ps:weet iemand hoeveel glycol kost als je zo een flesje moet kopen?
En hoeveel heb je ongeveer nodig voor drie buizen?

Iemand hier heeft het besteld, was aardig wat, maar ook weer niet high-end audio prijzen;-). Moet dus op het forum te vinden te zijn, compleet met adres.

[Den Tas]

Iemand hier heeft het besteld, was aardig wat, maar ook weer niet high-end audio prijzen;-). Moet dus op het forum te vinden te zijn, compleet met adres.

Is het dit topic dat je bedoelt? http://www.htforum.nl/yabbse/index.php?topic=34703.0
Die prijzen vallen eigelijk nog mee, rond de 30€ voor de glycol + 15€ extra kosten als je onder de 100€ zit.

Ik wil dit binnenkort ook eens proberen met een opknap projector, maar zou ik dan niet beter meteen nieuwe glycol erin doen?
Dan heb ik het goedje er toch uit, misschien dat ik dan beter meteen nieuwe erin kan doen. Of maakt dit niet uit als de oude glycol gefiltert word?

@ Spotmatic: hoeveel glycol zit er eigelijk in zo een buis?

[spotmatic]

   
Is het dit topic dat je bedoelt? http://www.htforum.nl/yabbse/index.php?topic=34703.0
Die prijzen vallen eigelijk nog mee, rond de 30€ voor de glycol + 15€ extra kosten als je onder de 100€ zit.

Ik wil dit binnenkort ook eens proberen met een opknap projector, maar zou ik dan niet beter meteen nieuwe glycol erin doen?
Dan heb ik het goedje er toch uit, misschien dat ik dan beter meteen nieuwe erin kan doen. Of maakt dit niet uit als de oude glycol gefiltert word?

@ Spotmatic: hoeveel glycol zit er eigelijk in zo een buis?

Inderdaad zou ik er meteen maar nieuwe glycol in doen, maar als je geen gekleurde glycol kunt krijgen heb je natuurlijk wel een probleem.

Gezien mijn ervaring zit er in SD-130's maar zo'n 60 tot 75ml glycol in een buis (nog geen eens een kwart van een klein longdrink glas).

[Den Tas]

Inderdaad zou ik er meteen maar nieuwe glycol in doen, maar als je geen gekleurde glycol kunt krijgen heb je natuurlijk wel een probleem.

Gezien mijn ervaring zit er in SD-130's maar zo'n 60 tot 75ml glycol in een buis (nog geen eens een kwart van een klein longdrink glas).

Heeft die glycol voor elke buis een ander kleur?
Dan zou het wel wat duur worden, als je drie verschillende soorten glycol moet hebben.